در معاملات ملکی یکی از مهم‌ترین تعهدات بایع یا فروشنده، تحویل ملک یا مبیع به خریدار است. بسیاری از دعاوی حقوقی در دادگاه‌ها ناشی از عدم انجام همین تعهد ساده است. دعوای الزام به تحویل ملک، زمانی مطرح می‌شود که فروشنده علی‌رغم انعقاد قرارداد، از تحویل مبیع خودداری می‌کند و خریدار برای استیفای حق خود به دادگاه مراجعه می‌کند. این دعوا یکی از رایج‌ترین دعاوی ملکی در ایران است و آثار مهمی در روابط قراردادی دارد.

تحویل ملک یا مبیع، در فقه و حقوق ایران از ارکان عقد بیع محسوب می‌شود. ماده 362 قانون مدنی به صراحت تحویل مبیع را از تعهدات بایع برشمرده است. الزام به تحویل ملک، دعوایی است که خریدار علیه فروشنده طرح می‌کند تا دادگاه وی را به انجام تعهد خود مبنی بر تسلیم و تحویل ملک ملزم نماید.

برای اینکه خریدار بتواند دعوای الزام به تحویل ملک را طرح کند، چند شرط لازم است:

1.انعقاد عقد بیع صحیح: قرارداد باید بر اساس شرایط قانونی صحیح منعقد شده باشد.

2.احراز مالکیت یا حق تصرف فروشنده: فروشنده باید مالک رسمی یا نماینده قانونی در فروش ملک باشد.

3.انجام تعهدات خریدار: خریدار باید تعهدات مالی خود (پرداخت ثمن) را انجام داده یا آمادگی پرداخت آن را اثبات کند.

4.امتناع یا استنکاف فروشنده از تحویل ملک: اگر فروشنده حاضر به تحویل ملک نشود، دادگاه وارد عمل می‌شود.

•ماده 362 قانون مدنی: «از آثار بیع صحیح آن است که بایع ملزم به تسلیم مبیع شود.»

•ماده 367 قانون مدنی: «تسلیم به معنای دادن مبیع به تصرف مشتری است به نحوی که او متمکن از انحای تصرفات و انتفاعات باشد.»

•آرای وحدت رویه و دادنامه‌های متعدد نیز بر ضرورت الزام فروشنده به تحویل ملک تأکید کرده‌اند.

1.تقدیم دادخواست در دادگاه محل وقوع ملک

2.بررسی اسناد و مدارک (سند رسمی، مبایعه‌نامه عادی، رسید پرداخت‌ها)

3.در صورت اثبات، صدور حکم به الزام فروشنده به تحویل ملک

4.اجرای حکم توسط واحد اجرای احکام

•تحقق مالکیت عملی خریدار: پس از تحویل، خریدار می‌تواند از ملک استفاده و بهره‌برداری کند.

•الزام فروشنده به جبران خسارت: اگر تأخیر در تحویل موجب خسارت شود، خریدار می‌تواند خسارت مطالبه کند.

•ارتباط با سایر دعاوی: الزام به تحویل ملک گاهی همراه با دعاوی الزام به تنظیم سند رسمی، الزام به رفع تصرفات ثالث یا الزام به اخذ پایان کار و صورت‌مجلس تفکیکی مطرح می‌شود.

•وجود مستأجر یا شخص ثالث در ملک

•عدم امکان تحویل فیزیکی به دلیل مشکلات ثبتی

•تعارض اسناد رسمی و